سیاسی

اقتصاد سریلانکا

مقدمه

سریلانکا با تولید ناخالص داخلی به ارزش 45/93 میلیارد دلار و سرانه تولید ناخالص داخلی در حدود 4310 دلار، رشد اقتصادی چشمگیری در سالهای اخیر داشته است. اقتصاد این کشور عمدتا بر بخشهای کشاورزی، خدمات و صنایع سبک استوار است.  خدمات با اشتغال 45 درصد از نیروی کار کشور و سهمی حدود 60 درصد از تولید ناخالص داخلی بزرگترین بخش اقتصاد سریلانکا را تشکیل می دهد. تجارت خارجی یکی از ارکان مهم اقتصاد این کشور محسوب می‌شود. واردات عمده سریلانکا شامل نفت، کالاهای مصرفی، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی، مواد غذایی و خودرو می‌شود.

چای، پوشاک، کائوچو، محصولات حاصل از نارگیل، سنگ های قیمتی و جواهرآلات از اقلام عمده صادراتی این  کشور به شمار می آید. اقتصاد سریلانکا اقتصادی ترکیبی است که در آن بخش خصوصی و دولتی در فرآیند تولید نقش دارند. دولت توجه ویژه ای به سرمایه گذاری خارجی دارد و چندین منطقه آزاد در کشور تاسیس شده است. سریلانکا از نظام بانکی توسعه یافته ای برخوردار است و بانکهای داخلی و خارجی در آن فعال می‌باشد.

سیستم اقتصادی سریلانکا مبنی بر اقتصاد آزاد برنامه‌ریزی شده و سیاست ترغیب و توسعه صادرات یکی از هدف‌های عمده سیاست اقتصادی این کشور است. اگرچه به نظر می‌رسد در سالهای اخیر سیاست تجاری این کشور بیشتر متوجه گسترش ترتیبات منطقه‌ای بوده‌است که از آن به عنوان ابزاری برای گسترش آزادسازی تجاری استفاده می‌کند.همچنین کاهش کسری بودجه و غلبه بر بحران بدهی، فروش بنگاه‌های ناکارا و زیانده دولتی و اصلاح نظام مالیاتی با هدف افزایش درآمد مالیاتی از جمله اهداف مهم دولت سریلانکا است.

1-بخش های عمده اقتصادی سریلانکا

گردشگری

صنعت گردشگری در سریلانکا با سرعت در حال رشد و توسعه است. طبیعت زیبا، سواحل آرام و سرسبز و وجود پارک‌های طبیعی در سری‌لانکا موجب شده تا این کشور همه ساله گردشگران زیادی را به خصوص از کشورهای اروپایی جذب کند که به لحاظ اقتصادی یکی از منابع عمده ارزی این کشور محسوب می‌شود. تعداد گردشگران خارجی که به سریلانکا سفر می‌کنند هر سال در حال افزایش بوده به گونه ای که این تعداد در سال 2017 به بیش از دو میلیون نفر رسید که درآمدی بالغ بر 4 میلیارد دلار برای این کشور درپی داشت. سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی سریلانکا در سال 2017 میلادی 6/11 درصد بود. کشورهای هند، چین ، انگلستان، آلمان، فرانسه، استرالیا، مالدیو، روسیه، آمریکا و هلند به ترتیب دارای بیشترین گردشگر به سریلانکا بودند.

چای

چای یکی از صنایع اصلی سریلانکا است. چای این کشور که در سال 1867 توسط انگلیسی‌ها وارد کشور شد  با نام چای سیلان در جهان شناخته می‌شده است و سهم به سزایی در صادرات این کشور و ارز آوری ایفا می‌کند. به طوری که صادرات چای در سال 2017 درآمدی معادل 53/1 میلیارد دلار برای این کشور داشته است. ترکیه،روسیه و ایران به ترتیب از وارد کنندگان عمده چای سریلانکا به شمار می آیند. صادرات چای در سال 2017 با درآمد 1 میلیارد و 513 میلیون دلار 13 درصد از کل صادرات سریلانکا را به خود اختصاص داد.

پوشاک

امروزه پوشاک 44 درصد از کل صادرات سریلانکا را به ارزش 5032 میلیون دلار و 15 درصد از نیروی کار این کشور را به خود اختصاص داده است. این صنعت در طول سه دهه گذشته از وضعیت سنتی به شکل مدرن تغییر یافته است. مقصد عمده صادرات پوشاک سریلانکا آمریکا و اروپا می‌باشد. وابستگی اروپا به محصولات نساجی سریلانکا بدلیل بالا بودن هزینه نیروی کار در اروپا روبه افزایش است. در حال حاضر حدود 900 کارخانه تولید پوشاک در سراسر کشور نیاز بسیاری از برندهای معروف جهان را تامین می‌کنند.

کشاورزی

برنج، نارگیل و غلات عمده تولیدات کشاورزی این کشور را تشکیل می دهد که عمدتا به مصرف داخلی می رسد.

معدن

سریلانکا شهرت بسیاری در تولید سنگهای گرانبهایی همچون بریل زرد، کوراندم، لعل، یاقوت، تورمالین و یاقوت آبی سیلان دارد.

2-فرصتهای سرمایه گذاری در سریلانکا

گردشگری

صنعت گردشگری سریلانکا پس از بازگشت امنیت به این کشور در سال 2009 رشد قابل توجهی هم از نظر ورود گردشگر و هم درآمد های ارزی داشته است. ورود دو میلیون گردشگر در سال 2017 و درآمد ارزی حدود 4 میلیارد دلاری حاصل از آن نقطه عطفی در صنعت گردشگری این کشور محسوب می‌شود. دولت سریلانکا بخش گردشگری را بعنوان یکی از زمینه‌های اصلی رشد در توسعه پس از جنگ شناخته و امیدوار است تا پایان سال 2018 بتواند 3 میلیون گردشگر جذب نماید. سازمان سرمایه گذاری سریلانکا(BOI) که وظیفه آن جذب سرمایه گذاری مستقیم به کشور است از طریق جذب گردشگر و سرمایه گذاران در بخش هتل نقشی اساسی در اجرای این استراتژی ایفا نموده است.

دولت سریلانکا مناطق کلیدی را برای توسعه گردشگری شناسایی کرده است و در حال گسترش آن جهت پروژه‌های ساخت تفریحگاه و هتل است. این مناطق عبارتند از کوچچاولی در منطقه ترینکومالی در ساحل شمال شرقی، پاسیکودا در ساحل شرقی، کالپیتیا در ساحل شمال غربی متشکل از 14 جزیره مختلف و ددووا نزدیک رودخانه مادهو گانگا در ساحل جنوب غربی.

با افزایش مداوم ورودی گردشگر از زمان پایان درگیری‌ها در سال 2009، دولت سریلانکا سعی نموده زیربنای رشد اقتصادی کشور را همزمان با پروژه‌های اصلی زیرساختی همچون آزادراه‌ها، فرودگاه‌ها و بنادر توسعه دهد. کتاب راهنمای گردشگری معروف Lonely Planetدر سال 2018 سریلانکا را بعنوان یکی از  مقاصد گردشگری برتر دنیا معرفی کرد. یکی از مزیتهای اصلی سریلانکا بعنوان یک مقصد گردشگری وجود جاذبه‌های متنوع آن است که با توسعه زیرساختها توسط دولت روز به روز قابل دسترس تر می‌شود.

با توجه به علاقه وافر گردشگران بین المللی به سریلانکا، فرصت های سرمایه گذاری مناسبی در بخشهای هتل، تفرجگاه، ویلا، رستوران، مجموعه‌های تفریحی، مراکز گردشگری سلامت، سالن‌های همایش و نمایشگاه و حمل و نقل هوایی و دریایی گردشگر وجود دارد.

زیرساخت

انتظار می رود توسعه گسترده زیرساخت که در حال انجام است به رشد بالا و پایدار کشور در میان مدت و بلند مدت کمک کند. توسعه به موقع زیرساخت اقتصادی ضمن افزایش کارایی اقتصادی باعث افزایش ظرفیت تولید اقتصادی، تسهیل رشد بهره وری و کاهش ناهمخوانی منطقه ای می‌شود. برنامه توسعه زیرساخت اقتصادی دولت سریلانکا بر روی کلیه حوزه‌های زیرساخت همچون توسعه راه‌ها، تامین و بهداشت آب، بنادر و صنعت هوایی، مسکن و توسعه شهری، حمل و نقل، ایجاد مناطق صنعتی، بیمارستان و خدمات تدارکات و انبارداری متمرکز شده است.

ارزش افزوده فعالیت های ساخت و ساز در سال 2016 افزایش یافت و رشدی15 درصدی را به ثبت رساند. پروژه‌های بزرگ عمرانی همچون شهر بین المللی مالی کلمبو، گسترش بزرگراه جنوب و فاز 3 پروژه بزرگراه کمربندی کلمبو کمک شایانی به توسعه ساخت و ساز نمود که خود باعث افزایش 25 درصدی تولید و واردات سیمان گردید. شاخص حجم واردات کالاهای سرمایه ای و مصالح ساختمانی نیز در سال 2016 به ترتیب 20 و 23 درصد افزایش یافت.

پیش بینی دولت رشد چشمگیر حوزه ساخت و ساز کشور در چند سال آینده است. بخش صنعت ساختمان با حمایت های دولت بعنوان بخشی با ظرفیت های بالا جهت سرمایه گذاری خارجی مشخص گردیده است.

ساخت مسکن، مجموعه‌های تجاری و اداری، خدمات پزشکی و بیمارستانی، شهرکهای صنعتی، ساخت بزرگراه و راه آهن، مراکز نمایشگاهی و خدمات تدارکات و انبارداری از فرصتهای سرمایه گذاری در این بخش به شمار می آید.

بخش تولید

سازمان سرمایه گذاری سریلانکا در راستای استراتژی توسعه اقتصاد ملی، بخش تولید با ارزش افزوده را در صدر استراتژی توسعه سرمایه گذاری قرار داده است. بخش صنعت در سریلانکا با سهم 27 درصدی در تولید ناخالص داخلی و اشتغال 18 درصد نیروی کار کشور، نقشی کلیدی در ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. از چهار بخش معدن، تولید، برق، گاز و آب و ساختمان، بخش تولید 7/15 درصد از تولید ناخالص داخلی را دارا است. پوشاک، کائوچو، محصولات نفتی، الماس و جواهر، محصولات غذایی و نوشیدنی و ماشین آلات و تجهیزات از عمده گروه‌های این بخش به شمار می آید. آمریکا، انگلستان، هند، ایتالیا، آلمان، بلژیک، امارات متحده عربی و روسیه مقصد اصلی محصولات تولیدی سریلانکا در سال 2017 بوده است.

با توجه به تاثیر مهم این بخش بر اقتصاد کشور، سازمان سرمایه گذاری، بخشهای زیر را جهت تولید در کشور با رویکرد صادرات مناسب سرمایه گذاری خارجی اعلام نموده است.

-        محصولات و تجهیزات الکتریکی و الکترونیک

-         قطعات خودرو

-        تولید قایق، کشتی، جلیقه نجات، تجهیزات ورزش های آبی و ساخت قایق موتوری

-        دارو و تجهیزات پزشکی

-        محصولات معدنی

-        فرآوری مواد غذایی

-        محصولات فلزی ساخته شده

-        ظروف شیشه ای و سرامیک

-        جواهر آلات و سنگهای قیمتی

-        تجهیزات ماهیگیری

-        کفش و محصولات چرمی

-        محصولات پلاستیک و پی وی سی

-        محصولات مرتبط با لیف نارگیل

-        خوراک دام

-        محصولات با پایه کائوچو

-        محصولات با پایه چوب

-        مصالح و تجهیزات ساختمانی

-        ابزار دستی

3-روابط تجاری ایران و سریلانکا

وجود زمینه مساعد برای مبادلات تجاری ( مبادله نفت و چای )، اساس روابط اقتصادی سنتی دو کشور را تشکیل داده است با این حال نگاه جدید سریلانکا به ایران به عنوان منبعی برای تامین کمک مالی و فنی و متقابلا علاقه تهران به صدور خدمات فنی و مهندسی و حضور در بازار سریلانکا، چشم انداز همکاری اقتصادی دو کشور را در چند سال اخیر وسعت بخشیده است. یازدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در بهمن ماه 1394 در کلمبو برگزار گردید.

روابط اقتصادی دوکشور علیرغم مشکلات پیش آمده متاثر از شرایط بین المللی در جریان است. به نحوی که ج. ا. ایران از سریلانکا چای و سریلانکا نیز از ایران نفت وارد می نمود. میزان واردات نفت سریلانکا از ایران سالیانه به یک میلیارد دلار و حجم صادارت چای به ایران حدود پانصد میلیون دلار در سال در سالهای اخیر رسیده بود. علاوه بر آن جمهوری اسلامی ایران پروژه 100 واحدی خانه سازی در شرق سریلانکا را به اتمام رساند و طی مراسمی‌با حضور قائم مقام وقت وزارت امور خارجه کشورمان تحویل خانواده‌های آسیب دیده از سونامی نمود.دومین پروژه بزرگ کشورمان پروژه برق رسانی به 100 روستا بود که توسط شرکت صانیر اجرا و تکمیل گردید و به دولت سریلانکا تحویل شد. سومین پروژه که توسط کشورمان در دست اجرا است پروژه چند منظوره اومااویا می‌باشد که در شمال سریلانکا در جریان است که شامل دو سد بزرگ،  25 کیلومتر تونل انتقال آب و یک واحد نیروگاهی با ظرفیت 120 مگاوات است که با پیشرفت فیزیکی 90 درصد در حال تکمیل می‌باشد. کلیه این پروژه‌ها به ارزش 800 میلیون دلار  توسط شرکتهای فنی و مهندسی ایرانی اجرا شده است.

صادرات ایران به سریلانکا

مهمترین اقلام صادراتی ج.ا. ایران به سریلانکا در چهار سال گذشته را  نفت ، کابل و سیم عایق ، تیوپ، لوله و شیلنگ ، ماهی منجمد ، انگور خشک و تازه  ، شیر و والو و اتصالات ، سانتریفیوژ خشک کن و دستگاههای تصفیه ، دکل و جرثقیل کشتی  ، آهن و فولاد ، سنگهای مرمر و تراورتن و سنگ ساختمانی ، قطعات صنعتی(محورهای انتقال، محفظه یاتاقان، بال اسکرو، رولر اسکرو، میل لنگ، دنده و گیربکس و سایر قطعات مربوطه) ، روانکارها ، اجزای سازه  ، سنگ گچ، انیدریت و گچ  ، پانل، کنسول، نیمکت، کابینت و تجهیزات توزیع برق تشکیل داده است.

واردات ایران از سریلانکا

مهمترین اقلام وارداتی ج.ا. ایران از سریلانکا در چهار سال گذشته  چای ، نارگیل، موز، بادام هندی و حبوبات ، مقوا، محصولات سلولزی و بسته بندی ، ابزار و تجهیزات سنجش و اندازه گیری ، درپوش فلزی بطری و قوطی ، ورق و نوار لاستیکی ، انواع دستکش ، لیبل های کاغذی و محصولات آرایشی مخصوص مو بوده است.

4-صادرات سریلانکا به سایر کشورها

کربن فعال شده، انواع سوزن و میخ، نخ خیاطی، مرکبات، لوله‌های مسی ، قراضه آهن، دانه و بذر گیاه، رنگ و جلاء، ذغال چوب، توربین‌های هیدرولیک، قلاب ماهیگیری، عطر، تنباکو، سیگار، ماشین ظرف شویی، ژنراتور برق، کاغذ و مقوا، شکلات و مواد حاوی کاکائو، ترازو، آب (معدنی و گازدار)، تشک و کالای خواب، سیم مسی، نان، کیک و بیسکوئیت، اسانس و کنستانتره چای و قهوه و لوازم آشپزخانه عمده اقلام صادراتی سریلانکا در یک دوره 4 ساله از 2017 - 2014 را تشکیل می دهد. پوشاک و چای در سال 2017 به ترتیب 53/41 و 26/13 درصد از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص داد.

 

5-واردات سریلانکا از سایر کشورها

روغن‌های نفتی ، طلا بصورت خام یا نیمه ساخته و پودر ، پارچه‌های قلاب بافت یا کش بافت ، خودرو و وسایل نقلیه موتوری ، سیمان پورتلند، سیمان آلومینایی، سیمان سرباره ای، سیمان ضد سولفات، سیمان هیدرولیکی ساده یا رنگی و یا به صورت کلینکر ، انواع گوشی تلفن با سیم و بی سیم ، محصولات نیمه تمام آهنی یا فولاد غیر آلیاژی ، کامیون ، هلیکوپتر و هواپیما، گندم و برنج ، شیر و خامه ، زغال سنگ  ، پارچه‌های نخی و سنتتیک ، موتور سیکلت ، شکر نیشکر و چغندر قند ، کشتی‌های سبک، قایق اطفای حریق، جرثقیل های شناور، سکوهای حفاری ، حبوبات و ماشین‌های پردازش داده عمده اقلام وارداتی سریلانکا در یک دوره 4 ساله از 2017 –2014 می‌باشد. آهن و فولاد، گازوئیل، انواع پارچه، پلاستیک، پنبه، طلا و نفت جزء عمده کالاهای وارداتی سریلانکا در سال 2017 می‌باشد.

حجم صادرات سریلانکا به 10 کشور عمده 2017 –2014 (میلیون دلار)

ردیف

کشور

2014

2015

2016

2017

1

آمریکا

19/2720

27/2800

76/2807

81/2911

2

انگلستان

30/1115

31/1028

53/1043

14/1035

3

هند

81/624

03/643

21/551

48/689

4

آلمان

69/496

95/473

60/505

70/538

5

ایتالیا

95/613

07/434

16/428

86/529

6

چین

48/173

05/293

15/199

14/415

7

بلژیک

43/318

28/282

93/337

73/346

8

امارات متحده عربی

07/276

55/273

87/274

16/274

9

ترکیه

66/259

27/180

40/154

92/232

10

هلند

69/242

03/220

79/207

48/220

 

 

حجم واردات سریلانکا از 10 کشور عمده 2017 –2014 (میلیون دلار)

ردیف

کشور

2014

2015

2016

2017

1

هند

76/3977

30/4273

50/3827

99/4495

2

چین

40/3414

64/3731

58/4273

22/4191

3

امارات متحده عربی

98/1755

30/1074

98/1067

56/1564

4

سنگاپور

09/1270

85/923

1031

63/1292

5

ژاپن

11/941

24/1389

46/950

52/1038

6

آمریکا

54/492

79/470

59/539

49/810

7

مالزی

80/715

94/511

46/642

37/641

8

تایلند

04/462

75/497

80/514

54/518

9

تایوان

32/443

77/459

26/496

05/482

10

هنگ کنگ

18/351

10/380

22/466

14/439

 

 

10 خریدار عمده چای از سریلانکا( تن –میلیون دلار)

 

کشور

2016

2017

حجم

ارزش

حجم

ارزش

ترکیه

97/27068

17/99

69/37814

73/182

روسیه

74/34432

55/142

98/33379

85/173

ایران

61/33928

25/154

91/27418

72/159

عراق

22/32557

79/103

77/35032

01/138

امارات متحده عربی

39/18381

87/73

23/15785

80/75

آذربایجان

90/10556

80/44

11/12271

86/62

لیبی

05/12645

50/45

46/11609

60/51

چین

87/7603

98/31

94/9888

06/49

ژاپن

53/7763

70/42

01/7924

38/45

سوریه

28/12107

97/53

62/7399

65/40

 

 

6-شاخص های اقتصادی سریلانکا

 

مساحت: 65610 کیلومتر مربع

جمعیت:  22409381  نفر

درصد جمعیت شهری: 5 /18 درصد

درصد جمعیت روستایی: 5/81 درصد

پایتخت: کلمبو

زبان رسمی و زبان‌های رایج: سینهالی، تامیل و انگلیسی

نوع حکومت: جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی

رئیس حکومت: مایتریپالا سیریسینا

واحد پول و برابری آن در برابر ارزهای معتبر: روپیه سریلانکا –1 دلار = 170 روپیه

مذهب: بودایی

اقلیت های قومی و مذهبی:  هندو –مسلمان –مسیحی

نرخ امید به زندگی: 9/76 سال

رقم تجارت خارجی: 32735 میلیارد دلار

میزان صادرات: 11411 میلیارد دلار

میزان واردات: 21323 میلیارد دلار

موازنه تجارت خارجی: - 9912 - میلیارد دلار

نرخ بیکاری: 5/4 درصد

 

مهمترین کالاهای صادراتی: چای ، ادویه، محصولات نساجی و پوشاک، تولیدات لاستیکی، سنگهای قیمتی، محصولات نارگیل، ماهی

مهمترین کالاهای وارداتی: نفت ، محصولات نساجی، ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل، مصالح ساختمانی، محصولات معدنی ، مواد غذایی

ده شریک اول تجاری: آمریکا ، هند ، چین ، انگلستان ، سنگاپور ، امارات متحده عربی ، ژاپن ، آلمان، ایتالیا، ترکیه

تعداد گردشگر خارجی: 2200000

درآمد حاصل از گردشگری: 4 میلیارد دلار

تعداد استفاده کنندگان از اینترنت: 7126540

تعداد خطوط تلفن ثابت:  2603178

تعداد خطوط تلفن همراه :  28199083

تولید ناخالص داخلی: 45/93 میلیارد دلار

سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی: 8/7 درصد

سهم بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی: 5/30 درصد

سهم بخش خدمات از تولید ناخالص داخلی: 7/61 درصد

سرانه تولید ناخالص داخلی: 4310 دلار

رتبه اقتصادی در دنیا: 122

نرخ رشد اقتصادی: 1/3 درصد

میزان ذخایر ارزی: 6632 میلیارد دلار

میزان بدهی خارجی: 8/47 میلیارد دلار

عمده ترین تولیدات کشاورزی: برنج ، نیشکر، غلات، حبوبات ، دانه‌های روغنی ، ادویه ، سبزیجات ، میوه ، چای ، کائوچو، نارگیل

عمده ترین تولیدات معدنی: دولومیت، فلدسپار، کائولین، کلسیت ، سنگ جواهر

عمده ترین تولیدات صنعتی: فرآوری کائوچو،  تنباکو، پوشاک و نساجی

سرمایه گذاری مستقیم خارجی: 63/1 میلیارد دلار